Yazan: Isabel
Coles
Kaynak: Reuters
Kuzeybatı Irak’ta
cepheden çekilen Kürt peşmerge savaşçısının mühimmatı bitti ancak İslam Devleti
militanlarınca yakalanma ihtimaline karşın son iki kurşunu kendi hayatını
sonlandırmak için sakladı.
1,000
kilometrelik uzun cephede yürütülen iki aylık çatışmanın ardından Kürtler, daha
fazla şehir, baraj ve petrol sahası kazanmak için Ortadoğu haritasını yeniden
çizmeye çalışan İslam Devletine yol vererek, ilk ciddi sınavdan sınıfta
kaldılar
Kelime anlamı ile
“ölümü göğüsleyen” peşmerge, yenilmez savaşçı olarak itibar kazandı fakat
sonunda intiharı göze alarak kendilerine saldıran daha iyi silahlanmış
militanlarla aşık atamadığını kanıtladı.
Yenilgileri ile
ilgili bilgi verilmemesi, ifşa etmemesi emredilen ve bu nedenle adını vermek istemeyen peşmerge savaşçısı
“Bizi gafil avladılar” dedi.
“Bizim sıktığımız
her kurşun karşılığında bize 100 tane sıktılar. Nereden geldiklerini bile
bilmiyorduk. Birbirimizle teması kaybettik. Yeterince silahımız yoktu. Tam bir
kaostu” diye açıkladı Reuters’e.
Bir kaç gün
içinde Kürtler, yıllardır ellerinde tuttukları kentleri, içinde on binlerce
kişi ile birlikte, kafa kesme ve kurşuna dizme ile ünlü militanların vicdanına
bırakarak kendi bölgelerinin sınırlarına çekildiler.
İslam devleti
militanları Erbil’e 35 km yaklaşarak, ABD’yi 2011’de son bulan işgalden bu yana
ilk kez hava saldırısı yapmak zorunda bıraktılar.
Bu sonuç İslam
Devleti ile Irak içinde boy ölçüşebilecek bu tek gücün etrafındaki
dokunulmazlık halesine hasar verdi ve Kürdistan’ın Irak’ta süregelen bu sekter
çatışma içinde, ayakta kalan tek yama olma özelliğini tehdit etti.
Peşmerge Sözcüsü
General Halgurd Hikmet; “bu durum bizim peşmergenin çekilişini gördüğümüz ilk
örnekti ve hem peşmerge hem de tüm Kürt toplumu üzerinde derin etkileri oldu”
dedi.
PEŞMERGE İŞGALDEN
SONRA SINANMADI
Sayıları 200.000
civarında olan peşmerge, 20. Yüzyılın ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğunun
çöküşünden sonra çıkan milliyetçi akımlardan doğdu.
Saddam’ın demir
yumrukla idare ettiği onlarca yıl boyunca, Irak’ın dağlık kuzeyinde bağımsızlık
peşinde koşan Kürtlerin üstün koruyucuları olarak itibar gördüler.
Saddam boyunca
kimyasal saldırılar ve suikastlar dahil sürekli askeri operasyonların hedefi
oldular. Saddam’ı deviren 2003 Amerikan işgalinden sonra peşmerge aslında hiç
kendini sınamadı.
Şii ve Sünniler
sekter katliamlarla kıvranırken, Kürdistan kandan uzak kaldı. Sadece AK-47
tüfekleri ile donanmış olmak problem olmadı.
Bu durum İslam
Devleti’nin önünden kaçan ABD eğitimli binlerce askerden geriye kalan, makinalı
tüfek, hava savunma silahları ve tankları ele geçirmesi ile değişti.
İslam Devleti
tarafından Ninova’da ki kentlerin ele geçmesinden sonra çekilen bir videoda
peşmergelerin duvarda asılı üniformaları ve hala açık kalan televizyonda şanlı
bir peşmerge yürüyüşünün görüntüleri görülüyor.
Atlantik
Konseyinde ki akademisyen Remzi Mardini “Kürt tarihindeki en büyük hatalardan
birisi, en kötü zamanlardaki kendine aşırı güvendir” diyor.
“Kürtler
kesinlikle askeri kapasitelerini ve güvenlik kurumlarını aşırı övdüler. Belki göğsü şişirip, güzel
sözlerle avunmanın stratejik bir mantığı vardı ama bir çok Kürt bir şekilde
kendi propagandalarına inandı.”
KONTROL NOKTASI
ORDUSU
İslam Devleti
Bağdat üzerine yürürken ve Irak ordusu mevzilerini terk ederken Kürtler kaostan
yararlandı ve bir kurşun bile sıkmadan, bölgelerini bir gecede yüzde 40
genişlettiler.
Peşmerge savunma
pozisyonu alarak, tam bir çatışmaya girmeden ufak sürtüşmelerle Kerkük
şehrindeki petrol sahalarını ele geçirdi.
Kürt resmi makamlarına göre, İslam Devletinin Musul’u ele geçirdiği 10
Haziran tarihinden bu yana 150 peşmerge hayatını kaybetti.
Peşmerge 2003’te
Irak depolarından alınmış Sovyet döneminden kalma silahları ile son iki yılda
Suriye savaşı sayesinde yeteneklerini parlatan düşman karşısında hazırlıksızdı.
Petrol endüstrisi
de dahil bir çok şirkete danışmanlık yapan Londra temelli AKE danışmanlıktan
John Drake “peşmerge kontrol noktalarını korumakta kullanılırdı fakat Kürtler
arasında olmayan, bu tarz yüksek yoğunluklu çatışmaya alışkın değiller” diyor.
Ek olarak İslam
Devleti uzun menzilli toplar, tanklar, zırhlı araçlar, roket rampaları ve
keskin nişancı tüfekleri olmak üzere tonlarca mühimmat ile daha iyi donanmıştı.
Para içinde yüzüyorlardı.
Amerikan hükümeti
askeri ekipman açısından sızlanan Kürtleri şimdi doğrudan silahlandırmaya
başladı. Bu tehdit ise petrol ve bütçe üzerinden dönen federal hükümet-Bağdat
gerginliği yüzünden ilişkilerin işbirliğine dönüşmesini tetikledi.
Bush yönetimi
boyunca Beyaz Saray’da Irak üzerine çalışan Charles Dunne Kürtlerin kendilerini
korumak için yeterince güçlü olduğunu ama kaybettikleri toprağı yeniden
kazanamayacaklarını söylüyor.
“KBY askeri
güçlerinin sınırlarının güneyini yeniden almak için savaşma kapasiteleri
ve/veya niyetleri olduğunu sanmıyorum, iyi bir istihbarat ve silah yardımı ile
ancak bölgelerini koruyabilirler.”
ESKİ PEŞMERGELER
YOK ARTIK
Saddam ordusu ile
savaşarak peşmergelerin yiğitliğini ve cesaretini dilden dile yayan savaşçılar
ya yaşlı ya da ölü, yeni kuşağın deneyimi varsa bile çok az.
Bir çok peşmerge
aylık ortalama 650,000 Irak Dinarı (560 USD) olan ortalama ücrete ek olarak
ikinci bir işte çalışıyor.
Peşmergeyi
“yetenekli ve disiplinli” olarak değerlendiren bir Amerikalı yetkili
“Peşmergenin hafif silahlı tugaylarının bir savaşta test edilmesinin üzerinden
çok zaman geçti, İslam Devletinden sağlam bir kaç yumruk yemiş olmaları
şaşırtıcı değil” diyor.
“Peşmerge şu anda
savaş alanında da gördüğümüz gibi yeniden savaşa dönecek yetenek ve dirence
sahip”
Son bir kaç gün
içinde Kürtler yeniden tutunmaya başladı. Binlerce insan gönüllü olarak
peşmergeye katılmak için akın ederken, Mahmur ve Gwer Kürdistan İşçi
Partisi’nin (PKK) yardımı ve Amerikan hava saldırısı desteği ile yeniden
alındı.
Daha doğuda,
Jalawla’da, Kürtlerin iç rekabetlerinden kaynaklanan durumdan dolayı kent
İslami Devlet tarafından geri alındı.
Her ne kadar
peşmerge İslam Devleti’ne karşı birlik gibi olsa da, hala birbirleriyle
1990’lar boyunca savaşan, iki ana partinin kontrolü altında.
Peşmergeyi
revizyondan geçirme ve birleşik bir komuta sistemine bağlama planları henüz
hayata geçmemiş. Önemli bir Kürt politikacı Reuters’a, en sorunlu birliklerin
karışık birlikler olduğunu, çünkü her partinin en iyi peşmergeleri kendine
sakladığını söyledi.
En tecrübeli
peşmerge komutanlarının bile İslam Devleti’nin gaddarlığı karşısında
sersemlediğini itiraf eden Irak Dış İşleri Bakanı Hoşyar Zebari, “Evet, bazı
bölgelerde aksilikler, geri çekilmeler oldu ama bu normal bir savaş değil”
dedi. “Kimse peşmergenin yetenek ve kapasitesini hafife almasın, Küçük,
hareketli birliklerle ve hızlıca saldırıyorlar, bir alanı kontrol etmiyorlar”
diye ekledi.
TAKTİK GERİ
ÇEKİLME?
Peşmergenin
Şengal’den geri çekilmesi, binlerce Ezidi’yi kendilerini şeytana tapanlar
olarak gören İslam Devleti’nin insafına bıraktı ve binlercesi zerre yiyecek ve
içecek olmadan dağlara sürüldüler.
Bir çok Ezidi,
geri çekilen peşmergeye kendilerini korumak için silahlarını kendilerine
vermeleri için yalvardılar ama peşmergeler kabul etmedi.
“Bir çok Kürt
yetkilinin taktik geri çekilme olarak nitelediği durum için peşmerge sözcüsü
Hikmet, “Hiç bir cepheden geri çekilme emri yoktu, bu bir ihmaldir” dedi.
Hikmet ayrıca bu
durumdan sorumlu saha komutanlarının soruşturma altında olduklarını söyledi ama
peşmergenin kendilerine ihanet ettiğini düşünen Ezidi’lerin güvenene kazanmak
için bundan daha fazlası gerekli.
Ailesi ile
Şengal’den kaçıp dağı aşan ve Suriye üzerinden Duhok’a gelip yerleşen 31
yaşındaki Ezidi Firaz “Eskiden kendimizi güvende hissederdik, biz onlara
güvendik ama onlar bize ihanet etti, bizi mahvettiler, artık onlara nasıl
güvenebiliriz?” diyor.
Şengal’de
yaralanan peşmerge koltuk değnekleri ile yürürken bize bileği iyileşir
iyileşmez görevine döneceğini söylüyor ama her hangi bir savaşa katılmayı
beklemediğini de itiraf ediyor.
“Başka bir
savaşın bir gün kapımıza geleceğini hiç düşünmemiştik” diyor.
Katkıda
bulunanlar
Michael
Gregory-Bağdat
Warren Strobel ve
Missy Rain – Washington DC
Peter Apps –
Londra
Editörler: Michael
Gregory, Peter Millership ve Will Waterman.
_____________________________________________________________________________________________________
Bu yazı tarafımdan http://www.trust.org/item/20140813165449-d29v5/?source=search adresindeki orijinal metinden çevrilmiştir.
